Wednesday, November 16, 2011

Ku i ka māna


Like the one from whom he received what he learned.

Said of a child who behaves like those who reared him. Māna is food masticated by an elder and conveyed to the mouth of a small child. The haumāna (pupil) receives knowledge from the mouth of his teacher.

Pukui, M.K. (2008). ‘Ōlelo No‘eau. Honolulu: Bishop Museum Press.

A student.

1 comment:

  1. My mother was one of my first dance teachers. She danced hula; she studied with Aunty Emma Sharpe in Lahaina when she was young. Hereʻs a tribute I wrote in ‘ōlelo Hawai‘i in her honor:
    I kēia ahiahi, e mahele aku ana au i koʻu kupunahine iā ʻoukou. ʻO kona inoa ʻo Frances Fotunata Arcilla Sevilla, ‘o ko‘u makuahine. ‘O kona inoa kapakapa ‘o “Aunty Atang.” ʻO kēia kona kiʻi. He wahine hiluhilu ‘o ia. Ai? Mahope o māua, aia ka ‘aina ka‘ena ho‘opulapula ‘o Paukūkao Homestead Land. Ma kēia kiʻi, aia ʻo ia me ka pepe i kona lima, he pepe momona. ‘O wau nō kēia pepe momona.
    He wahine Pākē a Pilipino ʻo ia. ‘O Goo a Arcilla nā inoa o kona mau kupuna. Ua hānau ʻia ʻo ia i ke kaona ʻo Pepe‘ekeo i ka mokupuni ʻo Hawai‘i i ka makahiki ʻumikūmāiwa-ʻiwakāluakūmāwalu. Ua noho ʻo ia me kona mau mākua a me ‘umi keiki.
    Ua ne‘e kona ‘ohana i Maui i ma hope o ʻekolu makahiki e hana i ka mahikō me po‘e Pukikī, ma Hamakuopoko. kokoke ‘iā Ha‘ikū. A laila, ua noho koʻu ʻohana i na makahiki o ka Great Depression a me ke Kaua Honua ‘Elua. Ua akamai ‘o Aunty Atang a ua makemake ‘o ia i ka heluhelu. Ua ho‘opa‘a ‘o ia i ka ‘ōlelo Hawai‘i mai Kumu Mo‘okini i Lahaina. Akā ʻa‘ole ‘o ia i hele i ke kula ki‘eki‘e no ka nui o kāna mau keiki. I kēlā manawa, ua lawe a holoi ‘o ia nā lole makalike o ka pū‘ali ‘Amelika. ʻA‘ole ʻo ia i hemo kula kiʻekiʻe akā, he ho‘okahi āna palapala waiwai loa.
    He haumana hula ko‘u makuahine me Kumu Hula Aunty Emma Kapi‘olani Farden Sharpe ma Lahaina ma Maui. I kekahi pō, ua ʻike maka kekahi kāne uʻi ʻo Asisclo Baylon Sevilla iā Atang i ka hula. Ma hope o kēlā, ua male iho lāua.
    He makuahine no ka ʻoi. Ua hānau mai lāua i ʻewalu keiki: Maria, Albert, Linda, Lolita, Rosita, Duke, John-Mario a me Christina. Auē, ua make ‘o Maria a me Albert i ko lāua wā li‘ili‘i. Akā he ‘umikūmākolu ona mo‘opuna. ‘O kēia ki‘i, aia ‘o Atang me kekahi kona mo‘opuna, ‘o ka muli loa. ‘O wai Henohea ‘o kona inoa. Na Anake Atang i hanai i nā keiki a ʻōpio he nui. Ua hana ‘o ia i Maui Community College. He wahine pu‘uwai aloha ʻo ia a kaulana kona inoa kapakapa ʻo “Mayor of Maui Community College.”
    Ua hanai ko‘u makuahine iā makou me ka ho‘okani pila, ka mele a me ka hula. Ua ho‘okani pila mākou i ka piano, pila waiolina, kakopone,‘ukulele a kīkā. Ua mele mākou i ka papa hīmeni o ko‘u halepule. kekahi Ua hula a hula-hula ko‘u mau kaikuahine. No laila hula-hula wau i kēia manawa.
    No laila e ka papa a na kumu, ke mahalo aku ne au iā ʻoukou no ka hoʻolohe ʻana mai i koʻu wahi moʻolelo no kuʻu makuahine aloha, ʻo ia nō ʻo Frances Fortunata Arcilla Sevilla, ai ʻole, ʻo Aunty Atang nō hoʻi. ‘O ke aloha piha me ʻoukou a pau loa!

    ReplyDelete